Sytuacja rozwojowa wsi w województwie opolskim w warunkach depopulacji

W 1975 r. obszary wiejskie województwa opolskiego zamieszkiwało ok. 559 tys. osób, tj. o 13,9% więcej niż w 2014 r. Ubytek mieszkańców jest nierównomierny. Aż 19 gmin straciło ponad 20% ludności, a w 6 z nich ubytek przekroczył 30%. W tym okresie zaledwie kilkuprocentowy wzrost liczby mieszkańców miał miejsce w 5 gminach. Według prognoz w 2050 r. na wsi będzie mieszkać ok. 385 tys. osób – aż o 19,6% osób mniej niż obecnie. Zmiany będą kontynuacją już ugruntowanych procesów depopulacji trwających od co najmniej czterech dekad. Wyróżnia to województwo opolskie w kraju i predysponuje do bycia poligonem badawczym przekształceń demograficznych oraz pozyskiwania wniosków na rzecz przeciwdziałania nieuchronnym skutkom wyludnienia. Strategia regionu Program Specjalnej Strefy Demograficznej „Opolskie dla Rodziny” nie uwzględnia problemu zanikania jednostek osadniczych, choć skala spadku liczby ludności na obszarach wiejskich proces ten implikuje. Proces zanikania wsi, zobrazowany w studium przypadku wsi Wilków, odpowiada modelowi negatywnej spirali rozwoju sformułowanemu w Austrii i popularyzowanemu przez G. Weber. Proces ten, po zadziałaniu czynnika wyzwalającego, np. braku pracy, jest sekwencją wielokrotnych negatywnych sprzężeń zwrotnych. Autor wydziela fazy tej sekwencji, wskazując czynniki (transfery finansowe z emigracji zarobkowej i interwencja środków unijnych), które w województwie opolskim spowolniły proces. W latach 2002–2014 spadek liczby mieszkańców objął 3/4 sołectw. Aż w 244 sołectwach był on większy niż 1% rocznie. W 1/3 sołectw w okresie 2008–2013 nie wybudowano żadnego mieszkania. Liczby te oddają skalę zagrożenia zaniku wsi w regionie. W artykule omówiono również perspektywy dalszych przekształceń wsi w województwie opolskim w zależności od ich typu oraz sformułowano zarysy strategii przeciwdziałania.