Geografia wsi – próba ujęcia systemowego

W polskiej literaturze geograficznej trwa dyskusja na temat roli i miejsca geografii społeczno-ekonomicznej w systemie nauk geograficznych. Niniejszy artykuł stanowi próbę określenia roli i miejsca geografii wsi, jako kierunku (specjalności) oraz ważnego pola badawczego geografii społeczno-ekonomicznej. Podstawą badań w geografii wsi jest potrójna struktura obszarów wiejskich (wieś, obszar wiejski i kontinuum wiejsko-miejskie). W literaturze geograficznej można wymienić co najmniej trzy konceptualne modele studiów wiejskich: funkcjonalistyczny (gdzie funkcja prowadzi do wyjaśnienia danego zjawiska), systemowy (wieś stanowi otwarty system społeczno-techniczny kształtowany na wielu płaszczyznach i poziomach) i humanistyczny (podejście behawioralne, jakościowe). Konceptualizacja systemowa w badaniach wsi (gmin) umożliwia wyróżnienie trzech podsystemów: I – podsystemu uwarunkowań, II – podsystemu funkcjonalno-strukturalnego i III – podsystemu strategicznego. W podsystemach: uwarunkowań i funkcjonalno-strukturalnym wyróżniono po 10 obszarów badawczych, natomiast w podsystemie strategicznym 7 scenariuszy rozwoju. W strategicznym rozwoju obszarów wiejskich Polski (do 2050 r.) autor rozważa różnorodność scenariuszy jako efekt optymalnego wykorzystania (lub niewykorzystania) sfery przyrodniczej, społeczno-demograficznej, ekonomicznej i infrastrukturalnej, w wymiarze lokalnym, regionalnym, krajowym i globalnym.